_______________________________________________________________________
___
__ ___ ___ _ ___ ____ | _| _ _ _ ___
/ _|| || | | || | |_ || |_ | \ | || || |
/ / | | || | | | || | | / / | _| | \| || || | |
_/ / | _|| | | _| || \ / /_ | |_ | |\ || || |
|__/ |_| |___|| | ||_|\_\|____||___| |_| |_||_||_|_|
|___|
_______________________________________________________________________
Wtorek, 21.12.1993 ISSN 1067-4020 nr 93
_______________________________________________________________________
W numerze:
- Mariam (wiersz okolicznosciowy)
Waldemar Wojnar - Leo Taxil, geniusz mistyfikacji
Adach Smiarowski - Swieta Kukurajow
Rozmowa z Tomaszem Stanko - Trzech klapek sztuka
Jurek Karczmarczuk - Wedlug uznania Jej Krolewskiej Mosci
- Apel w sprawie Internetu
Jurek Krzystek - Kacik Kulinarny
_______________________________________________________________________
[ Jest to numer Swiateczny, wiec zaczniemy od wiersza okolicznosciowego.
Wiersz ten jest fragmentem znacznie wiekszej calosci, gdzieniegdzie
dosc znanej. Pozwalamy sobie zaproponowac Czytelnikom zabawe w jego
identyfikacje. Odpowiedz znajduje sie na koncu numeru przed stopka.
Nastepny numer juz po Nowym Roku. Zechciejcie wiec przyjac o Wy, dzieki
ktorym nam sie chce to dalej redagowac, nasze najszczersze zyczenia
Wesolych Swiat i pogodnego horyzontu, zza ktorego juz wyglada 1994.
J.K_uk]
_______________________________________________________________________
MARIAM
======
...
Szczerosci pelna wobec swych rodzicow
Nie bedac jednak krnabrna, ni gwaltowna
Pokoj jemu, od dnia w ktorym sie byl zrodzil
Po dzien ten, w ktorym skona
I po dzien, w ktorym z martwych wstanie, zywy.
Uczcij Mariam w Pismie!
Gdy schronic sie pojdzie do swego namiotu
W miejscu, gdzie Wschod.
Wklada welon, ten oddziela ja od innych.
Wysylamy ku niej tchnienie
Ktore obleka sie w ksztalt ciala, skonczony i doskonaly.
Ona powiada: ukryje sie przed toba w Stworcy,
Przed toba, jesli sie zmarszczysz.
On powiada: jestem tylko poslancem Pana twego,
Przynosze ci syna, czystego.
Ona powiada: jakze chlopiec zrodzic sie moze ze mnie?
Wszak zaden czlowiek cielesny mnie nie tknal,
Nie jestem bezwstydnica.
On powiada: tak sie stanie.
Twoj Pan mowi: wszak latwe to dla mnie,
Znak uczynimy, dla mnie i dla ludzi, poprzez laske.
I tak sie stanie.
Poczela wiec i chroni sie
razem z nim w odosobnieniu.
Bole chwytaja ja
Obok pnia palmy.
Rzecze wiec: ktoz zechcial, abym
Umarla przed jego narodzeniem
Jestem zapomniana, gasne.
Lecz z wnetrza jej on ja wzywa: nie trap sie
Twoj Pan juz strumyk u twych stop kladzie.
Potrzasnij pniem palmy
Daktyle z niej spadna dla ciebie,
Swieze i dojrzale.
Jedz i pij, przemyj twe oczy
A gdy zobaczysz czlowieka smiertelnego, powiedz mu
Oto jam, powierzam swa ofiare Stworcy
Dzis juz do nikogo sie nie odezwe.
Idzie wiec z Issa
Niosac go do swego ludu,
A oni powiadaja: O! Mariam!
Zaiste przedziwna to sprawa.
........
_______________________________________________________________________
[Jak wytrwali Czytelnicy "Spojrzen" zapewne wiedza, masonologia jest
hobbym, do ktorego przyznaje sie bez bicia powazna czesc (jesli nie
wiekszosc) redakcji. A skoro dawno juz o masonach nie bylo, to
prosze... J.K_ek]
["Zycie Warszawy", data wskutek spisku przepadla, 1993, niewielki skrot
red.]
LEO TAXIL, GENIUSZ MISTYFIKACJI
===============================
Tego wieczoru, 19 kwietnia 1897 roku, nikt zapewne sposrod gosci
zaproszonych na wielka konferencje do paryskiej siedziby Towarzystwa
Geograficznego nie przypuszczal, iz stanie sie swiadkiem historycznego
skandalu. Zebranie, zorganizowane przez Leo Taxila, autora
antymasonskich ksiazek i artykulow, mialo wreszcie polozyc kres
szerzacym sie tu i owdzie pogloskom, iz informacje zawarte w tych
dzielach od poczatku do konca zostaly przez autora wyssane z palca.
Sprawa Taxila i jego bulwersujacych rewelacji na tyle przekraczala zwykle
ramy prasowej polemiki, iz w obrone publicysty zaangazowaly sie
najpowazniejsze autorytety Kosciola.
Gra toczyla sie o niezwykle wysoka stawke. O to, kto ostatecznie
zwyciezy w wieloletniej wojnie, jaka w III Republice toczyl Kosciol z
ruchem antyklerykalnym, zmierzajacym do calkowitej sekularyzacji
panstwa.
Konferencja miala krotki, acz niezwykle burzliwy przebieg. Taxil
ograniczyl sie do zlozenia krotkiego oswiadczenia, ktore przekazali
siedzacy na sali dziennikarze z najwiekszych owczesnych gazet.
"Czcigodni ojcowie, szanowne panie i panowie - mial powiedziec glosny
nie tylko we Francji pisarz. - Chcialbym tu stwierdzic raz na zawsze,
iz nie bylo zadnego spisku masonskiego. Doktor Bataille, Sophia Walder,
Diana Vaughan, istnieja tylko w mojej wyobrazni, wszystkich ich
wymyslilem. Dlaczego? No coz, zakosztowalem w przyjemnosciach, ktorych
moze dostarczyc udany zart. Na zawsze juz zreszta pozostane
wolnomyslicielem i antyklerykalem. A poza tym... coz chcecie, nie mozna
bezkarnie urodzic sie w Marsylii..."
Zaskoczenie bylo calkowite. Ojciec Garnier, jeden z obroncow Taxila,
mial ponoc opuszczajac sale powiedziec swoim przyjaciolom: "Czyz moglem
mu nie wierzyc, skoro wierzyl mu sam papiez?" Rzeczywiscie, wiele
wypowiedzi Taxila otrzymalo jakby oficjalne imprimatur. Zreszta, o czym
ojciec Garnier juz nie wspomnial, Leon XIII osobiscie blogoslawil
Taxila na swieta wojne ze spiskujacymi lozami. Z czasowego dystansu
owo bezgraniczne zaufanie moze dzis co najmniej szokowac. Dopiero
odtworzenie historycznego kontekstu tamtych wydarzen pozwoli zrozumiec,
w jakiej atmosferze moglo sie ono narodzic. I co w koncu naprawde
wydarzylo sie w sali paryskiego Towarzystwa Geograficznego.
Druga polowa XIX wieku we Francji, szczegolnie po utworzeniu w 1879
roku gabinetu Julesa Grevy, uplynela pod znakiem nieustannej wojny
zdobywajacego wladze obozu republikanskiego z konserwatywna, klerykalna
i monarchistyczna prawica. Stawka byl ksztalt panstwa, jego instytucji,
prawodawstwa oraz oswiaty - i wojne te republikanie zdecydowanie
wygrali. Powszechne i swieckie nauczanie (1881), ustawy przeciw
zgromadzeniom zakonnym (1901-1904), wprowadzenie instytucji rozwodow,
wreszcie rozdzial Kosciola od panstwa (1905), stanowia spektakularne
cezury batalii. Niemala role nalezy w tym przypisac masonerii
francuskiej, ktora w latach 70. stopniowo wyzbywala sie swych
religijnych korzeni, zastepujac Boga w swych dokumentach mianem
"Wielkiego Architekta Wszechswiata".
W tej atmosferze osadzic nalezy dzialalnosc Taxila. Poczatkowo wojujacy
antyklerykal, zalozyciel "Biblioteki Antyklerykalnej", w ktorej
publikowal jadowite pamflety. Dzialalnosc jego w latach 80-tych
natrafila na problemy, na marsylskiego jego wydawce lunal deszcz kar, a
pod drzwiami ustawili sie wierzyciele. Naklad jego pisma,
"L'Anticlericalisme" spadl z 70 tys. do 15 tys.
24 kwietnia 1885 roku francuskie gazety przyniosly zgola fantastyczna
wiadomosc o nawroceniu glosnego antyklerykala, ktory dokonal czegos w
rodzaju auto-da-fe. Eks-mason, skandalista, tytulujacy swe broszury w
stylu rynsztokowych popoludniowek: "Papieskie metresy" czy "Syn
jezuity" nagle publicznie wyznal grzechy i spalil swoje pisma. Ku
oslupieniu dawnych czytelnikow, uroczyscie poprzysiagl wspomagac
Kosciol w swietej wojnie z masonskim spiskiem. Nuncjusz papieski zdjal
ekskomunike i juz niebawem Taxil przekroczyl progi Palacu
Watykanskiego, by podczas prywatnej audiencji otrzymac blogoslawienstwo
Leona XIII.
Nazwisko Taxila ponownie trafilo na czolowki gazet, ale tym razem
niedawni oskarzyciele ustawili sie w chorku pochlebstw. Pierwsze
ksiazki: "Wyznania eks-wolnomysliciela" i "Masoneria zdemaskowana"
pojawily sie w niezwykle sprzyjajacym momencie - niemal nazajutrz po
antymasonskiej encyklice "Humanum genus". Tym razem poza rutynowymi
opisami "czarnych mszy" i profanowania hostii niejako z pierwszej reki,
kryla sie w nich prawdziwa bomba, najskrytszy z sekretow masonskich
loz: palladyzm. Mial to byc, zdaniem Taxila, wynalazek niejakiego
Alberta Pike'a, ktory w Charlestown zalozyl w 1870 roku pierwsza loze o
osobliwym, nieznanym swiatu rycie. Palladystyczne "trojkaty", do
ktorych nalezala wylacznie masonska elita, mialy przygotowywac, ni mniej
ni wiecej, tylko bliskie nadejscie Antychrysta.
Reakcja opinii publicznej, prasy, dostojnikow Kosciola na masonski
sabat, rozpetany przez Taxila w 80. i 90. latach zeszlego stulecia, nie
przestaje do dzis zaskakiwac bibliotecznych szperaczy. Juz we wstepie
do dzielka "Czy kobiety naleza do masonerii?" Taxil wymienia nazwiska
17 kardynalow, arcybiskupow i biskupow, ktorzy pospieszyli z
najgoretszymi zyczeniami z okazji wydanej wlasnie wojny
frankomasonskiemu Szatanowi. Rowniez i pozniej dawny autor "A bas la
calotte!" ("Precz z klechami" [calotte to jest tonsura, przyp. J.K_uk])
cieszyl sie goracym poparciem wielu duchownych, czerpiacych czasem
pelnymi garsciami z jego prac. W 1893 roku ojciec Fuzier zwolal na
przyklad konferencje w Aveyron, poslugujac sie mocno swiadectwami
Taxila.
Taxil otrzymal list z zyczeniami od sekretarza Leona XIII. To byl, wraz
z dziesiatkami podobnych dowodow zaufania, ow list zelazny, ktory
oslanial autora tych sensacji przed atakami niedowiarkow. A przeciez
zdarzali sie i tacy. Atmosfera wokol glosnego eks-masona zaczela sie
stawac z wolna coraz bardziej goraca. Naciskany zewszad Taxil
postanowil wreszcie zagrac va banque i obiecal zorganizowac w Paryzu
wielka konferencje, ktora dostarczy wreszcie nie budzacych watpliwosci
dowodow. 19 kwietnia 1897 roku w sali Towarzystwa Geograficznego
trwajaca w okladem ponad dziesiec lat misternie i wielopoziomowo
skonstruowana mistyfikacja znalazla swoje nieoczekiwane
rozstrzygniecie.
We Francji do dzisiaj niezbyt chetnie powraca sie do tej sprawy, czemu
akurat trudno sie dziwic. Do dzis tez wielu badaczy rozklada rece,
probujac dociec zrodel niepojetego zaufania, jakim cieszyly sie owe
fantastyczne konfabulacje. Przyczyne upatrywac nalezy - i tu wypadnie
sie zgodzic z Louisem Pauwelsem, ktory przypomnial te historie - w
genialnym wykorzystaniu wszelkich atutow, ktore dla tego rodzaju
mistyfikacji mogly stwarzac lata 80. i 90. zeszlego stulecia. Lata
bezpardonowej walki z wszelkimi grzechami liberalnego panstwa,
wylozonymi w glosnym papieskim "Syllabusie". `Miedzy triumfujacym
klerykalizmem, a rozpetanym antyklerykalizmem - stwierdza Pauwels -
znalazlo sie miejsce dla najwiekszych nawet "kaczek"'.
Waldemar Wojnar
_______________________________________________________________________
Adach Smiarowski
SWIETA KUKURAJOW
================
Moim Przyjaciolom Misjonarzom
Dwa dni drogi. Bogu dzieki morze spokojne, ledwo tu i owdzie biale
bruzdy piany. Stella Maris sapala przyjacielsko dwustoma koniami
mechanicznymi trzymajac sie dzielnie 15 stopni kursu.
Misio podszedl od poludniowo-zachodniej strony i stanal na kotwicy.
Pikinini Meri miala brzegi niedostepne i tylko w jednym miejscu mozna
bylo jako tako podsunac sie lekka lodka pod klify. Tak i teraz Misio
spuscil baczka i po niejakim czasie udalo mu sie wraz ze swoim pierwszym
oficerem zaczepic szczesliwie na klifie i wylezc na wyspe. Zgromadzeni
na skalach wierni pomogli wtarmosic na gore nieco bagazu.
Misio wital sie z cala wsia, potrzasal rece wojownikow, bab,
niedorostkow, klepal dzieciaki, glaskal niemowleta. Z jednej torby
powyciagal rarytasy i rozdawal na prawo i lewo. Parafianie barwnie
opisywali historie wielu miesiecy, ktore uplynely od ostatniej wizyty.
Pierwszy oficer dumnie obnosil torbe ze sprzetem liturgicznym i nie
wypuszczal jej ani na chwile z reki.
Misio zabral kolorowy magazyn dla szamana, paczke brusu i ruszyl miedzy
chaty. Po ceremonialnym przywitaniu z kukurajem siedli przed chata w
kucki.
- Brus, kukuraju? - zaprosil Misio.
Kukuraj skinal powaznie glowa. Zapalili. Po wymienieniu kilku uwag na
temat deszczow i yamow, rzekl Misio z wielka powaga:
- Kukuraju! Jest taki czas kazdego roku, czas bardzo wazny, kiedy rodzi
sie nam nowy Bog. Spada gwiazda z nieba i oto pojawia sie nam Pikinini
Jezus a my zasie cieszymy sie i radujemy. Pikinini Jezus, chocia taki
malenki, ma pale wielka! On rzadzi morzem i wyspami, wiatrem i deszczami,
wulkanem i ogniem. Pikinini Jezus, kukuraju, kocha nas wszystkich, bo
wszyscy jestesmy Jego dziecmi.
Kukuraj puszczal kleby dymu i kiwal w skupieniu glowa.
Nazajutrz, tuz przed switem, zahuczal potezny garamut i rozniosl dreszcz
trwogi w dzungle, w gory i na morze. Gdziekolwiek uslyszalo go ludzkie
ucho, tam serce zabilo przedwiecznym rytmem i nogi same poniosly ku
chacie kukuraja. Wkrotce zebrala sie cala wies.
Kukuraj, przybrany odswietnie i wymalowany na bialo, oglosil wszem i
wobec nadejscie Boga i zarzadzil przygotowania do swiat.
Misio byczyl sie na hamaku rozciagnietym miedzy dwoma slupami. Kilka
dziewczat wachlowalo go i wiskalo milosnie. Pierwszy oficer czynil
przygotowania do mszy. Reszta wsi tlukla swinie, rozpalala ognie i kopala
rowy do mumu.
Msza pasterska odbyla sie przy wtorze pomrukow niedalekiego wulkanu.
Padal niewielki deszczyk i wesolo szelescil po lisciach palmowych, z
ktorych zrobiony byl dach kapliczki. Pierwszy oficer, wystrojony
swiatecznie w biale kalosze, sluzyl do mszy. Cala wies, jak jeden maz,
przystapila do komunii.
Zaraz po mszy zaczely sie radosne obchody bozonarodzeniowe.
Ceremonialne tance przy dzwiekach bebnow i kolatek ciagnely sie dlugo
w noc. A gdy i mumu bylo gotowe, zaczelo sie obzarstwo, ktore
przeciagnelo sie do bialego switu. Pobozni chrzescijanie na przemian
kopulowali zawziecie lub lezeli brzuchami do gory i rozglosnie puszczali
baki.
Swieta trwaly dni trzy.
Czwartego dnia Misio zegnal sie z wsia. Pierwszy oficer zapakowal sprzet
liturgiczny do torby. Przed poludniem udalo im sie wskoczyc na baczka.
Stella Maris kiwala sie przyjacielsko na redzie.
Niecaly dzien drogi. Bujalo troche, ale wiatr byl dobry, od rufy, tak,
ze doplyneli do Pikinini Men wczesnym rankiem. Pikinini Men mialo piekna
plaze i latwe dojscie.
Misio wital sie z cala wsia. Potrzasal rekami mezczyzn i kobiet,
poklepywal przyjacielsko dzieciarnie, glaskal glowki niemowlat. Wzial
paczke flamastrow dla szamana, troche brusu i ruszyl miedzy chaty.
Kukuraj przywital go z cala nalezna powaga. Kucneli przed chata i
zapalili. Misio wysluchal roztropnych uwag kukuraja, po czym rzekl:
- Kukuraju! Jest taki czas kazdego roku, czas bardzo wazny,
kiedy rodzi sie nam nowy Bog.
Kukuraj wypuszczal kleby dymu i kiwal glowa w glebokim milczeniu.
Bog morz i oceanow, ziemi, lawy, ludzi i wulkanow, Bog kazdej drobiny
zywej i nieozywionej, Bog zly, dobry, sprawiedliwy i przewrotny, rodzil
sie kazdej chwili i trwal w kazdym kamieniu i mysli. I ni go ujac, ni go
odjac, gdyz nie byc nie moze.
[slowa z melanezyjskiego pidgin:
brus - tyton
garamut - swiety beben zrobiony z wydrazonego pnia
kukuraj - wodz
mumu - jedzenie, zwlaszcza mieso pieczone w lisciach miedzy
rozgrzanymi kamieniami
pala - moc, mana
pikinini - dziecko, cos malego]
Adach Smiarowski
_______________________________________________________________________
[Gazeta Wyborcza - Magazyn, 22.10.1993, wrzucil Zbyszek Pasek]
TRZECH KLAPEK SZTUKA
====================
Z Tomaszem Stanko rozmawia Piotr Bikont
- Czym rozni sie trabka od innych instrumentow?
- Najbardziej tym, ze ma najmniej przekladni. Bo ma tylko trzy pompki.
Mniej przekladni ma juz tylko ludzki glos, dlatego jest tak cenny i
najbardziej rozchwytywani sa artysci o pieknym glosie. To jest dar Boga.
Dzieki temu, ze trabka ma tylko trzy klapki, mam bardzo male straty na
laczach i moge grac swoj najprawdziwszy ton, a to najlepiej buduje
indywidualnosc w jazzie. Ben Webster mial swoj ton, Coleman Hawkins mial
swoj ton, Miles Davies mial swoj ton, Clifford Brown mial swoj ton, to
byl najbardziej nasladowany ton jazzowy. Michal Urbaniak robi kariere w
Stanach nie tylko dlatego, ze ma sile przebicia, ale przede wszystkim
poniewaz ma swoj wlasny ton, po ktorym go zawsze mozna poznac. Ton jest
jak dusza. Odbija sie w nim cale zycie czlowieka, jego intensywnosc i
bogactwo.
Niektorzy muzycy pieszcza swoj instrument, uwazaja, ze ma dusze. Ja
lubie moja trabke, mam jedna, ale traktuje ja bardziej jak narzedzie,
jak pioro konieczne do zapisu kompozycji, a potem, w czasie grania, jak
pedzel.
- Jak zaczynales?
- W muzyke wciagnal mnie ojciec. Z zawodu byl sedzia, gral na skrzypcach
nieprofesjonalnie. W szkole muzycznej w Krakowie chodzilem najpierw na
fortepian, potem na skrzypce. Po siodmej klasie muzyka powazna przestala
mnie intersowac. W jedenastej klasie ogolniaka zdecydowalem, ze bede
grac jazz, i zapisalem sie na trabke.
Zaczalem grac z Adamem Makowiczem - mielismy taka orkiestre "The
Darlings". Potem z Januszem Muniakiem, kompozycje bardziej free-jazzowe,
w kierunku Ornette'a Colemana, to byl nasz punkt wyjscia. Przypadek
zrzadzil, ze jeden z kolegow, Tadzio Lejko, dostal ni stad, ni zowad od
rodziny z Ameryki, bo poprosil o jazz, dwie plyty Colemana, ktory w
ogole w tym czasie - rok 1960 - nie byl znany w Europie. Bardzo
nowoczesna muzyka jak na owe czasy.
Interesowalem sie wtedy malarstwem, filmem - wloski neorealizm,
Fellini, moze tez troszke wiecej czytalem. Ale sluchalem tylko jazzu:
Daviesa, Coltrane'a.
- Twoje pierwsze Jazz Jamboree to byl rok 1963?
- Przyjechalem tylko, zeby posluchac. Zatrzymalem sie w Warszawie u
Wacka Kisielewskiego, bo mysmy byli kumplami ze szkoly. W kuluarach
mowia do mnie: "Stary, Komeda cie szuka". Ja myslalem, ze sobie zarty ze
mnie robia. Ale znalazlem Komede. Mial grac z Dunczykami, ale oni
wczesniej wracali, bylo jakies nieporozumienie z datami. Mial napisana
muzyke na kwintet, w zwiazku z czym szukal trebacza i Urbaniak mnie
polecil. W ten sposob, pozyczajac ubranie na wystep od Kisielewskiego -
wtedy gralo sie w garniturach - zagralem swoje pierwsze Jamboree.
Potem byla od razu Praga, festiwal w Kopenhadze, Jazz Workshop w
Hamburgu, wspolpraca z wielkimi muzykami europejskimi i amerykanskimi.
Mialem fart.
No i juz gralem na kazdym Jamboree. Najpierw z Komeda do 1968 roku,
potem ze swoim kwintetem. Gdzies w latach siedemdziesiatych zaczelo sie
grac bardziej profesjonalnie, czyli nie co roku, ale jak sie mialo nowy,
interesujacy program. Zeby ten festiwal nie byl tylko przegladem
sportowym polskich zespolow.
- Wtedy nie bylo latwo podrozowac?
- Ja nigdy nie mialem klopotow z wyjazdami. To sa zalety uprawiania
awangardowej sztuki - mozesz bokiem isc, miec wszystko gdzies. Tylko
trzeba miec rodzaj szczescia, ze sie uprawia taki waski gatuneczek. A
jeszcze najlepiej bez slow. Moze dlatego ten Polish Jazz tak sie
rozwinal. Ale to musi sie samo tak ulozyc, takich wyborow nie dokonuje
sie dla wygody.
- Powiadaja, ze trebaczom nieustanne wibracje oddzialuja na mozg.
- Niektorzy frajerzy z orkiestr detych tak czasem mowia. Zupelna bzdura.
Oni ida na sile, wiec moze glupieja troche. Trabka oczywiscie troche
rezonuje, ale przeciez czlowiek jest wytrzymaly. Zdarzaja sie takie
przypadki, ze jak sie gra nieprawidlowo, to mozna sie nabawic rozedmy
pluc.
Samo granie na trabce to jest fizyczna praca bardzo duzej grupy
miesni, a takze przepony. Ja to wszystko mam bardzo sprawne. Typu
zelazo. Regularnie cwicze - codziennie dwie-trzy godziny. Im wiecej
grasz, tym jestes silniejszy. Mozna do poznych lat grac, dopoki sie
chodzi, tylko nie wolno przerwac, zeby sie miesnie nie odzwyczaily.
Dlatego tylko wielcy wirtuozi do konca graja, bo oni zawsze maja prace.
Tak samo wielcy dyrygenci, jak na przyklad Lutoslawski, ktory ma 80 lat
i gimnastykuje sie bez przerwy przez dwie godziny, bo dyrygowanie jest
przeciez gimnastyka.
- Kiedy ci sie najlepiej gralo?
- Stale sie dobrze gra. Zawodowym muzykom gra sie dosyc rowno. Pamietam
grania z mlodosci, takie hipgrania, niepowtarzalne piekno: z "Kwintetem"
w Hybrydach, ze smyczkiem Zbyszka Seiferta, wspaniale grania z Janem
Garbarkiem na festiwalu we Frankfurcie w 1976 roku, na bebnach Jack
DeJohnette, na basie Eddie Gomez. Cudowna atmosfera byla na nagraniu
plyty z Garym Peacockiem, gdzie tez grali DeJohnette i Garbarek -
wspaniala muzyka, zrelaksowane warunki, wszystko perfekt. Takich
momentow jest nieskonczenie wiele i to daje urok temu zawodowi. A to
jest ciezki zawod. Ostry. Na tej drodze nie mozna stanac i odpoczac.
Trzeba coraz szybciej. Ale jednostajnie, bo inaczej jest katastrofa,
psychiczna i artystyczna.
- Czego sluchasz?
- Wszystkiego, co brzmi naokolo mnie. No, Madonny nie slucham. Kiedys
trzeba bylo pojsc, siasc, zaprosic muzykow, pospiewac i grac. A w
dzisiejszych czasach muzyka wszedzie brzmi, nawet w windzie. Radio to
sprawilo, bo raptem pojawila sie skrzyneczka, ktora ci puszcza muzyke.
Teraz mozna przetwarzac w studiach i na komputerach dzwieki ptakow,
przyrody, techniki. Muzyka zaczela od abstrakcji, a w tej chwili idzie w
kierunku realizmu, bo juz ma mozliwosc korzystania z realnych dzwiekow.
Przebyla odwrotny proces niz malarstwo. Na przyklad nie ma w przyrodzie
dzwieku, jakim operowal Bach, a to, co malowali w tamtej epoce, bylo
przedstawieniowe, kazdy mogl zobaczyc i porownac.
Slucham tylko fragmentow tych rzeczy, ktore lubie, tak tez czytam
literature, bo dla mnie wazna jest intensywnosc przezyc. Jeden, dwa,
trzy fragmenty "Pod wulkanem" w odpowiednim momencie wystarcza. I jezeli
ktos w ten sposob slucha mojej muzyki, to ja sie ciesze. Takie momenty,
kiedy sie intensywnie czyta czy slucha, to jest potega.
- Rzeklbym, ze podstawowa cecha twojej muzyki jest jej swiezosc.
- Lubie grac utwory, ktorych nie znam, zeby moc rozwiazywac harmonie w
sposob intuicyjny. Chwala Bogu, ze moge te droge stosowac. Bo to jest
piekielnie szybka droga. "Intuicja" brzmi mistycznie, ale tak samo mozna
ja cwiczyc jak cos innego.
Wiekszosc jazzmanow, jak gra jakas kompozycje, to chce znac nie tylko
melodie, ale tez dokladnie funkcje harmoniczne, zeby na tym szkielecie
moc improwizowac. A ja wole czasami nie wiedziec.
- Podobno trebacz musi miec sluch absolutny?
- Sluch absolutny rownoczesnie pomaga i przeszkadza, bo cie jakos
ogranicza. Ja mam tylko dobry sluch i czasem w pierwszej chwili nie wiem
dokladnie, jaki slysze dzwiek. Czyli czasem nie umiem nacisnac tego
konkretnego dzwieku, a musze cos szybko zagrac. A jak zagram "cos", to
slysze i wiem, jak skrecac. Bo nie jest wazne, czy zagrasz calkiem
dokladnie. Jak zagrasz za dobrze, to sie natychmiast obracasz w okolicy
jelenia na rykowisku. Takie przygotowane improwizacje graja w kazdej
szkole muzycznej, bo to nie jest trudne.
- Miles Davies gral czasem dzwiek kompletnie obok, jakby niechcacy, a
pozostali muzycy musieli cos z tym zrobic.
- To jest ta metoda. Ale ona wymaga odwagi i pewnosci siebie. Pamietam,
jak Davies raz zasunal jakis falszywy dzwiek i ten dzwiek przetrzymal
tak dlugo, az muzyka go dogonila. Dzwiek stopniowo nabieral uroku,
pieknial w trakcie, bo byl dlugi, i przez to, ze byl zly niejako, a
potem stawal sie dobry, to jeszcze sie lepszy zrobil. To sa te
tajemnice.
- Jak przyjales ostre wejscie Polski w kapitalizm?
- Jak sie obudzilem w dniu, kiedy weszly w zycie prawa Balcerowicza,
pomyslalem: "Aha, to ja mam od dzisiaj kilkakrotnie mniej pieniedzy".
Przeciez nie liczylem na polski rynek. Nie liczylem, ze zycie tak
buchnie. A teraz jest mi wygodnie, bo jak mam pare razy w ciagu roku
robote - jedna telewizje, jedno Jamboree, jedna duza produkcje, to jest
to juz powazny, normalny pieniadz.
- Wielu artystom bylo jednak lepiej za komuny, pod panstwowym mecenatem.
- Oczywiscie, bo miejsce jest tylko dla paru. Niektorzy ciezko maja. To
jest okrutny kapitalizm. Ale on rodzi zycie.
Zreszta poza tymi kilkoma ludzmi na topie powstalo srodowisko muzykow,
przewaznie mlodych, ktorzy graja wszystko: i standardy, i ragtime, i
cokolwiek. Kiedys oni nie mieli zadnego dojscia, teraz opanowali miasto
- kluby, kawiarnie, ulice - i maja chleb w kieszeni, bo osiagaja zarobki
rzedu 10-15 milionow.
Ja zawsze mialem szczescie, ale panstwo nie bylo moim mecenasem, o
nie. Wszyscy byli w jednym worze i mialo starczyc po rowno dla
wszystkich. To ja w zwiazku z tym nie bralem w ogole nic. Te socjalne
uklady byly adresowane do innych ludzi. Przewaznie do urzednikow i
miernych artystow.
Wprowadzili sztywne stawki i komisje weryfikacyjne, ktore
zatwierdzaly, kto jest profesjonalista i moze dostac pelne honorarium.
Przeciez to jest kompletny absurd. W komisjach siedzieli zazdrosni
muzycy, starsi, ktorzy chcieli utracic mlodego, swego konkurenta.
- Znam anegdote, jak i ty weryfikowales. Wchodzi przerazony mlodziak,
Stanko pyta: - Nazwisko? - Jan Kowalski. - Dziekuje, zdales, Nastepny
prosze!
- Kiedys wciagneli mnie do takiej komisji w Krakowie i zobaczylem, ze
moi koledzy pytaja tych biednych kolesiow z solfezu. Jak bym ja ich
pytal, tych pytajacych, w taki sam sposob, to by nie zdali. I oni o tym
tez swietnie wiedzieli. To doprowadzilo mnie do pasji. No i wtedy zdalo
pare osob, bo co oni mieli zrobic - nie mogli mi sie przeciwstawic.
- Zabiegasz o publicznosc?
- Davies, zeby utrzymac sie na rynku, musial zadbac o swoj image, ale
tez w sensie muzycznym dorobic sobie jeszcze kabel do ludzi, ktorzy
sluchaja pop. Skostniali krytycy mieli mu to za zle, ale nieslusznie. Po
prostu teraz sztuka potrzebuje wielu kabli podlaczonych do roznych
ludzi. Musi i do wyrafinowanych sluchaczy kablowac, i do takich, ktorzy
muzyki uzywaja tylko, by osiagnac przyjemnosc.
Wielu ludzi w tym kraju slyszalo o Stance, tylko nie wiedza, co ja
robie. Ale jak juz przyjda na koncert, to nie bedzie wypadalo im
powiedziec, ze to jest zle, tylko beda na tak. A mnie to wystarczy, bo
wtedy juz ode mnie zalezy, czy ja ich zlapie na dluzej.
- Bedziesz gral na Jamboree tego samego dnia, w tej samej Sali
Kongresowej co Ornette Coleman.
- On tez gra na tym samym jobie? Cos podobnego! Byl moim ojcem duchowym.
Od niego zaczynalem grac nowoczesna muzyke. Wielokrotnie skladalem mu
uszanowanie i podziekowanie, ze mnie pchnal w dobrym kierunku. Ale w
jednym jobie z nim bede gral pierwszy raz. Potraktuje to symbolicznie.
_______________________________________________________________________
Jurek Karczmarczuk
WEDLUG UZNANIA JEJ KROLEWSKIEJ MOSCI
====================================
Pisze te slowa w momencie, gdy opinia publiczna jeszcze nie ochlonela po
procesie w Wielkiej Brytanii, w ktorym skazano dwojke dzieci, Roberta i
Jona na bezterminowe pozbawienie wolnosci za zamordowanie dwuletniego
Jamesa Bulgera. W miedzyczasie we Francji, w Vitry-sur-Seine, trzej
chlopcy na spolke z doroslym zabili czlowieka, a wkrotce pozniej inni
przyczynili sie do smierci innej osoby, czeka ich sprawa za nieudziele-
nie pomocy. Pare dni temu kolejna sprawa - w Wielkiej Brytanii 12-letni
chlopiec jest oskarzony o gwalt. Jeszcze niedawno nie moglby odpowiadac,
ale przewidujacy prawnicy spowodowali obnizenie granicy wieku z 14 do
10 lat. Wracaja czasy Henryka VIII?
Bylismy kilka dni temu na kolacji u znajomych. Maja prawie dorosle
corki, ktore wypuscily sie w miasto zostawiajac chate na wieczor
staruszkom. Nie zjedlismy kolacji spokojnie. Jedna z corek rozszlochana
zadzwonila, ze ja napadli. Nic sie nie stalo na szczescie, ale reszta
wieczoru miala specyficzna atmosfere. Ten felieton jest jej wyrazem.
Banda byla miedzynarodowa, byli glownie Arabowie, ale i Portugalczyk i
Francuzi. Niedorosle petaki. Dziewczyna paru rozpoznala i teraz ma problem
czy skarzyc i narazic sie na zemste, czy odpuscic i wyjechac szybko z
powrotem do szkoly w Nancy.
Wyjechac?... Jej siostra studiuje w Paryzu. Mieszka w akademiku, bardzo
szczelnie chronionym przed niepozadanymi goscmi. A i tak regularnie go
okradaja. Ktos ze srodka. A przeciez Francja nie ma opinii kraju
szczegolnie gwaltownego, czy kryminogennego. A okolica, gdzie mieszkam,
jest oaza spokoju.
We Wloszech, w USA, w Japonii mafia szuka narybku wsrod osmiolatkow,
czasami w przenosni lub doslownie kupuje sie dzieci od rodzicow, aby je
ksztalcic w fachu. Czyta sie takie rzeczy w gazetach i ma sie wrazenie,
ze to czasy "Olivera Twista" Dickensa, albo atmosfera z "Ksiecia i
zebraka", ktora zreszta miejscami jest tez bardziej Wiktorianska niz z
czasow miedzy Henrykiem a Maria, ze nie wspomnimy o innej,
jednotygodniowej krolowej, Jane Grey, parunastoletniej dziewczynie,
ktora uwiklano w polityke, a potem scieto za zdrade. Pamieta ktos? Ale
aktualne brytyjskie prawo nie jest zupelnie inne niz tamto...
Ironia losu jest, ze swiat wlasnie pozegnal Anthony Burgessa, autora
"Mechanicznej Pomaranczy", o ktorym moze warto osobno. Jest wiec pewna
ciaglosc, zjawisko mlodocianych bandytow nie istnieje od dzis. Czytelnik
pamieta zapewne dzielo innego Anglika, Williama Goldinga, "Wladca much",
opowiadajace o kolonii dzieci na wyspie, kolonii, ktora nie ma nic
wspolnego z "Dwoma latami wakacji" Verne'a, lecz jest po prostu pieklem.
Ale pieklo wystepuje nie tylko w literaturze.
W Rio de Janeiro i niektorych innych miastach Ameryki Poludniowej dostac
nozem od dziesieciolatka to nic niezwyczajnego. Znalezienie zwlok dzieci
zastrzelonych jak zwierzeta przez nocne patrole, takze.
Bandytyzm wkracza do szkol. Napasci z bronia w reku, narkotyki,
gwaltowna smierc nastolatkow... Ostatnio we Francji zabito dwoch. Mam
podejrzenie, ze w niektorych innych krajach nawet statystyk sie nie
prowadzi. We Francji najwiecej jest kradziezy, krwawych bojek i innych
tego typu zjawisk w college'ach, potem ida licea zawodowe. Francuski
college to nie jest amerykanski! To jest szkola *miedzy* podstawowka a
liceum, zaczyna sie ja w wieku 11 lat, a konczy na trzy lata przed
matura. Mam corke w college'u.
Inspektor Generalny Philippe Barret, ktoremu zlecono sporzadzenie
raportu w tej kwestii, komentuje dosc zgryzliwie: `Analiza tych aktow
przemocy kryje w sobie pewne niebezpieczenstwo - przechodzi sie czasami
od ich tlumaczenia do usprawiedliwiania. A nawet gdy nie dochodzi do
takich skrajnosci, chetnie zatrzymuje sie w stadium rozwazan nad
uwarunkowaniami tych gwaltownych zachowan. Te, szukaja przyczyn wsrod tak
licznych czynnikow ekonomicznych, spolecznych i psychologicznych, ze
wpada sie w niekonczace sie dyskusje jak to wszystko zmienic, zeby
obyczaje ulegly poprawie. A w miedzyczasie kradna i zabijaja. Jestesmy
oburzeni, jestesmy pelni wspolczucia dla ofiar i to sie tak toczy
dalej.'
To sie moze potoczy inaczej. Charles Pasqua, aktualny szef MSW, jest
twardy. Zaraz po jego nominacji nastapily ekscesy policjantow wobec
aresztowanych mlodzikow, glownie o ciemniejszej skorze, komus strzelono
przez pomylke w plecy itd. Rzad sie przerazil i sankcje dla policjantow
byly bardzo surowe. Wiec w jakiejs burdzie policjanci prawie w ogole nie
reagowali i tzw. uczciwi obywatele mieli pretensje. Sprawe podejrzanych
o nielegalne praktyki komisariatow troche wyciszono i pewnie znowu
niedlugo cos uslyszymy. Zbyt mocna reka, zbyt silne ujemne sprzezenie
zwrotne takze nie sprzyja stabilizacji, tworza sie niegasnace oscylacje,
ktore czasami przeradzaja sie w chaos.
No bo sprawa jest potworna. Nie tylko dlatego, ze zupelnie nie wiadomo
co robic, a jak sie wykonuje rozpaczliwe analizy, organizuje komitety
pomocy dla mlodziezy wykolejonej itp., to przychodzi stary policjant,
rzuca w twarz danymi i twierdzi: gadajcie sobie zdrowo, a tam znowu
kogos masakruja...
Rowniez dlatego, ze te dzieci wygladaja i zachowuja sie na codzien tak
samo jak twoje, czy moje. To gwalci wszystkie nasze stereotypy. Boris
Cyrulnik, psychiatra ze szpitala Toulon-la-Seyne, stwierdza, ze czlowiek
przyzwyczaja sie do zbrodni, potrafi ja zintegrowac ze swoim wyobrazeniem
o swiecie, gdy ma jakis stereotyp, jakas reprezentacje. Morderca winien
byc ze swej natury grozny, twardy. Ale np. matka zabijajaca swoje niemowle
to straszny gwalt na stereotypie. Dziecko-morderca takze, a moze jeszcze
bardziej. Synonim rozkwitajacego zycia...
I ci chlopcy z Liverpoolu zostali skazani na dozywocie (Wedlug Uznania
Jej Krolewskiej Mosci). Sprawiedliwosc brytyjska uznala, ze nie beda sie
wiecej rozwijac dla pozytku spoleczenstwa. Prawo brytyjskie jest bowiem
glownie oparte na analizie faktow, jest sztywne. Jurorzy nie biora pod
uwage zadnych uwarunkowan spolecznych, czy psychicznych. Nie decyduja o
karze, tylko o winie.
Ale odczucia ludzi, w tym i decydujacego o karze sedziego sa juz
znacznie mniej formalne. Czyn chlopcow zostal uznany za "diabelski"
przez sedziego Morlanda, a w prasie pojawily sie ataki na... Kosciol
anglikanski, zbyt wiele uwagi poswiecajacy sprawom socjalnym, ktorymi
winny sie zajac sluzby publiczne, a znacznie mniej sprawie o wiele
wazniejszej - nauczenia dzieci odrozniania dobrego od zlego. Ta
dyskusja z Kosciolem zaczela sie po wystapieniu Johna Pattena, ministra
edukacji, ktory bronil tezy, ze administracja JKM bardzo dba o
"wartosci moralne" w kraju. Cos mi to zreszta przypomina, ale nie
pamietam co.
Wedlug Cyrulnika myla sie ci, ktorzy uwazaja, ze dziecko z natury rzeczy
jest dobre, ze spoleczenstwo je deprawuje, ze dorosli bandyci ucza
dzieci okrucienstwa. Psycholog i psychiatra, nie zgadza sie z teza, ze
wystarczy ochronic dziecko przed zlym wplywem, a bedzie bogobojnym,
uczciwym obywatelem, jak chcieliby niektorzy. Ale prosze nie myslec, ze
Cyrulnik usprawiedliwia spoleczenstwo, czy chocby otoczenie dzieci-
zabojcow. Odwrotnie.
Dziecko ma w sobie cos z demona, przemoc jest wen wbudowana od
najmlodszych lat. Scenariusze dzieciece sa pelne okrucienstwa i to dosc
dzikiego, atawistycznego. My musimy aktywnie je dostosowac do zycia
wsrod innych, nafaszerowac mitami, rytualem rodzinnym, nadac pewien
symboliczny sens mlodemu zyciu - przeciez racjonalnie sie nie wytlumaczy
dziecku dlaczego ma nie rozbijac lalek. Oczywiscie najlatwiej zalatwic
to przy pomocy religii. Tu jednak, we Francji to nie przejdzie,
laicyzacja w wychowaniu jest niejako symbolem wolnosci. A i w Wielkiej
Brytanii sprawy moralnosci religijnej sie oddziela od kwestii prawa i
porzadku. Wiec...
Wiec co sie robi? Jak radzi sie z paradoksem, ktorego nasze psyche nie
akceptuje? Cyrulnik twierdzi, ze byc moze nalezy wrocic do wartosci
tradycyjnych, do ortodoksyjnego modelu rodziny, do rytualow.
Ale czy ten zacny psycholog zdaje sobie rowniez sprawe z tego, ze jego
pomysly ktos moglby zakwalifikowac jako klasyczna zgryzote konca wieku,
narzekanie na dekadencje, na upadek obyczajow? Ile razy to juz bralismy?
Ile razy jeszcze bedziemy? Wedlug Olafa Stapledona w "Ludziach
pierwszych, ludziach ostatnich", dekadencja bedzie cyklicznie nas gnebic
az po kres Slonca. Powrot do tradycji to magiczne zaklecie.
A na razie uprawia sie egzorcyzmy. W Wielkiej Brytanii urzadza sie
proces o magicznym charakterze, rozpowszechnia sie w prasie zdjecia
wykrzywionych nienawiscia twarzy krewnych zabitego malucha i rozwaza sie
obostrzenie sposobu traktowania mlodych przestepcow. Dyskutuje sie o
sensie kary wiezienia "wedlug uznania JKM", zastanawia sie nad jej
zgodnoscia z miedzynarodowymi konwencjami i nad wplywem na psychike
skazanych. Wywleka sie sprawe Mary Bell, ktora w wieku 12 lat zostala za
zabojstwo dwoch chlopczykow (uznane za "bez premedytacji") skazana na kare
pozbawienia wolnosci "wedlug uznania JKM" i spedzila za kratami 12 lat.
Teraz ponoc jest wzorowa zona i matka i jedni sadza, ze dlatego, ze az tak
dlugo siedziala, az zrozumiala, a inni uwazaja to za potworne.
We Francji, w ktorej lat temu pare przemoc wsrod dzieci byla zjawiskiem
zupelnie marginalnym, teraz media i politycy samobiczuja sie za brak
przezornosci i za ukrywanie wstydliwych patologii. Jednym z
egzorcyzmowanych demonow jest oczywiscie telewizja, zwlaszcza amarykanskie
filmy grozy. Zanim ktos oskarzy Francuzow o prymitywny antyamerykanizm,
zechce najpierw podac pare tytulow innego liczacego sie producenta takich
filmow jak "Child's Play", czy tp. Ten film na kasecie video, jak kazdy
wie, zostal wypozyczony na kilka dni przed morderstwem przez ojca Jona
Venables. Do tej pory nie wiadomo, czy chlopak go obejrzal, czy nie. No,
ale zyjemy w wolnym kraju. Nie musieli go pozyczac, czy kupowac. Producent
jest zupelnie niewinny, znacznie bardziej niz hutnik, ktory odleje cos,
co potem bedzie lufa.
Tak, czy inaczej, przynajmniej w Europie Zachodniej przez jakis czas
bedzie sie ograniczac podobnie krwawe filmow grozy w telewizji, redakcje
postanowily na krotko posypac glowy popiolem. Planuje sie "cos zrobic" z
zalewem rynku przez takie kasety. Maly egzorcyzm nikomu nie zaszkodzi.
Juz zreszta zapominamy. Przedwczoraj na kanale C+ szedl "Puppetmaster
II". Polecam, zwlaszcza budujace sa sceny gdy mala laleczka-arlekin
zaczyna krecic spiczasta czapeczka na glowce, a potem tym
wysokoobrotowym wiertlem wkreca sie w mozg jednego z bohaterow. Albo
malutki robocik, ktory usmiecha sie zabkami o ksztalcie pociskow, a
nastepnie z miotacza ognia spopiela pewna babcie. Jesli Czytelnik uzna,
ze ten fragment felietonu nie ma sensu, odpowiem jedno. Chce, zeby wraz
ze mna wzial choc w tak skromny sposob udzial w naszym egzorcyzmie.
Sprobuj, Bracie, wyobrazic sobie przez moment, ze to sie dzieje na Twoich
oczach, naprawde i nieodwracalnie.
* * *
Dyskutowalem niedawno z kolegami o pewnym innym demonie, ktorego tez sie
tu obawiaja. Ciekaw jestem ewentualnej opinii Czytelnikow.
Chodzi o gry komputerowe. Czego na ten temat nie wypisywano. Co roku
produkuje sie tu z dziesiatek prac doktorskich z psychologii na temat gier
video. Oskarzano je o zaburzenia fizjologii dzieci, o sprzyjanie epilepsji
(lub chocby o bycie zapalnikiem ukrytych sklonnosci padaczkowych). Dane sa
slabe, to chyba raczej nieuzasadnione podejrzenia. Oczywiscie o
pobudzanie agresywnosci i oslabianie odpowiedzialnosci. Przeciez ma sie
trzy "zycia". Tego przekletego Droida *musze* zniszczyc, wczoraj Laurent
przeszedl do czwartego poziomu i wszystkim sie chwali. Nie usne, dopoki
nie przejde do nastepnej sali. Oczywiscie, jesli nawet te gry czemus sa
winne, to na pewno nie np. przestepczosci dzieciecej w Rio de Janeiro.
Ale temat sam w sobie frapujacy.
Gry komputerowe sa indywidualne, sprzyjaja zanikowi zabaw grupowych
wsrod dzieci. Wytwarza sie cos w rodzaju quasi-autyzmu. Dziecko nie
kontroluje horyzontu miedzy rzeczywistoscia a komputerowa uluda.
Przestaje byc elementem spolecznosci.
Ktos spyta: a lektura ksiazek tego nie wywoluje? Tez dzialalnosc
indywidualna, tez tresc niejednokrotnie przesycona gwaltem i krwia. O co
to juz nie oskarzano komiksow?
Odpowiem: nie wiem. Ale roznica jest. Odbior ksiazki, czy nawet filmu,
jest bierny. Mozesz sie identyfikowac z Terminatorem (lepiej II niz I),
czy Czapajewem, ale czym innym jest gdy naciskasz guzik i piekielny
Droid rozpeka sie z potwornym hukiem. A teraz mamy juz Interactive
Video, plyty laserowe z alternatywnymi scenariuszami, rzeczywistosc
wirtualna, w ktorej bedzie mozna nie tylko guzikiem, ale i wlasna reka
udusic, czy zarznac potwornego Mordrupla (np. z twarza niejakiego
J.K_uka, polecam).
Ale, ale, wiec moze to i lepiej? Moze w ten sposob gry stana sie, wedlug
okreslenia Lema "wyszalnia", w ktorej mlodziez sie wyladuje i nie bedzie
juz szukala Mordrupli z krwi i kosci?
Moze. A moze nie. Moze bedzie istnial maly margines graczy, ktorych
fakt, ze jak sie nacisnie New Game, to piekielny Skullburger odzyje,
zacheci do zalatwienia jakiegos chodzacego po ulicy Skullburgera na amen.
A w ogole to bardzo bym sie cieszyl, gdyby udalo mi sie namowic Czytelnika
do szerszej dyskusji na ten temat, albo na temat kultury wizualnej w
ogolnosci, albo o wzajemnych relacjach miedzy kulturami amerykanska i
europejska, zwlaszcza w swietle ostatnich przepychanek z GATT.
Jurek Karczmarczuk
_______________________________________________________________________
Apel w sprawie Internetu
========================
[W zasadzie nie chcemy powielac informacji, ktora w rozproszonej
spolecznosci, polaczonej sieciami i poczta komputerowa jest dostepna
inaczej. Robimy wyjatek, gdyz sprawa jest wazna, w koncu dotyczy tez
i naszego istnienia. Osoby zainteresowane dokladniejszymi informacjami
zechca sie porozumiec z Daniela Baszkiewicz-Scott: .
Zamieszczamy na koncu kilkanascie podpisow organizatorow apelu.
Podpisalo go juz do tej pory ponad 150 osob, my takze. W imieniu
redakcji J.K_uk]
CZY POLSKA MA POZOSTAC PROWINCJA?
=================================
Jako grupa osob studiujacych, badz zatrudnionych w wyzszych
uczelniach lub firmach polskich i zagranicznych, zwracamy sie do
srodkow masowego przekazu z goracym apelem o uzyczenie swych lamow
sprawie rozwoju sieci komputerowej w Polsce. Siec elektroniczna stwarza
ogromna szanse przemian nie tylko cywilizacyjnych, ale i demokratycznych
w kraju, dla ktorego powiekszanie sie istniejacej luki telekomunikacyjnej
wobec Zachodu moze stanowic przyczyne prawdziwej kleski.
* * *
Zaledwie przed kilkoma laty, Polska otrzymala mozliwosc
wprowadzenia nowej, dotychczas malo znanej w kraju, formy kontaktu
ze swiatem - akademickiej sieci komputerowej. Dzieki wysilkom
calej grupy osob skupionych wokol programu "siec dla Polski",
uczelnie zetknely sie najpierw z prostsza formula sieci -
Bitnetem, a potem z najlepsza ze znanych - Internetem.
Zapewne niewielu czytelnikow wie o tym, ze Polak - Andrzej
Smereczynski - byl jedynym nie-Amerykaninem posrod pieciu laureatow
nagrody, jaka honoruje sie szczegolnie zasluzonych na polu rozwoju i
popularyzacji nowych, pionierskich dzialan w komputerowym swiecie
(Pioneer of the Electronic Frontier Award). Na Zachodzie doceniono jego
wklad w rozwoj i popularyzacje sieci w Polsce - kraju, stanowiacym
w oczach swiata symbol demokratycznych przemian.
Dzis Internet umozliwia studentom i pracownikom naukowym calej
Polski korzystanie z rozlicznych uslug komputerowych: w ciagu paru sekund
mozna osiagnac zasoby bibliotek zagranicznych, laczyc sie z bankami
streszczen artykulow, czytac ksiazki zapisane w pamieci komputerow.
Coraz wiecej wydawnictw zaczyna rozprowadzac elektronicznie publikowane
przez siebie czasopisma. Siec komputerowa znosi bariery odleglosci i stref
czasowych, pozwalajac ludziom oddalonym od siebie prowadzic dyskusje -
takze "na zywo". Ulatwia autorom z roznych krajow pisanie wspolnych prac,
umozliwiajac blyskawiczna przesylke tekstu. Pozwala korzystac z wysokiej
klasy komputerow bez koniecznosci ich zakupu przez Polske, laczac
bezposrednio uzytkownikow polskich z dowolnym komputerem w sieci. To
tylko garsc przykladow z dlugiej, stale poszerzajacej sie listy uslug
(w wiekszosci bezplatnych), wynikajacych z dostepu do Internetu.
Siec stwarza tez unikalna mozliwosc uzupelniania luki informacyjnej na
tematy polskie, docierajac do najodleglejszych zakatkow swiata, gdzie nie
siega ani polska prasa, ani radio. Czasopisma publicystyczne redagowane
na Zachodzie ("Spojrzenia", "Pigulki"), przeglady prasy polskiej slane z
krakowskiej AGH ("Prasowka") i z Michigan ("Dyrdymalki"), gazeta codzienna
redagowana w Instytucie Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego ("Donosy",
najstarszy periodyk sieci w jezyku polskim), warszawska "Gazeta", krakowski
"Groch z Kapusta" oraz wroclawski "Socjety (sic!) Journal" - wszystko to
stanowi jedynie fragment aktywnosci.
To oczywiste, ze Internet warunkuje dzis postep cywilizacyjny i tej szansy
postepu nie wolno Polsce dzis zmarnowac przez ogranicznie dostepu do sieci
do waskich kregow jej milosnikow, stawianie niezwykle wysokich barier
finansowych srodowiskom pozaakademickim.
Wsrod 20 mln uzytkownikow Internetu na swiecie, zaledwie 4,5 tys. to osoby
z Polski. Praktycznie odcieta od sieci pozostaje mlodziez licealna,
co rokuje bardzo zle na przyszlosc.
Przepisy o lacznosci i poczynania Telekomunikacji Polskiej, S.A., blokuja
- poprzez sztywne taryfy - dostep do sieci, posiadaczom modemow.
Ceny indywidualnych kont poczty elektronicznej sa dziesieciokrotnie
wyzsze, niz w USA.
Wszystko to wywoluje zdumienie otoczenia zagranicznego, zadajacego
niezmiennie pytanie: dlaczego Polska, ktorej tak zalezy by byc "druga
Japonia", czyni wszystko, aby pozostac prowincja w dziedzinie komunikacji
miedzyludzkiej?
Dzis juz warto pomyslec, by kazdemu Polakowi dac mozliwosc zalozenia
sobie konta internetowego. Za godziwa, uczciwa, nie zas spekulacyjna cene,
ktorej zadna kieszen nie jest w stanie zniesc. Publiczna siec to zachecenie
prywatnych przedsiebiorstw do otwierania internetowej uslugi, a tym samym
zerwanie z monopolami na lacznosc.
Jedna z istotnych zalet sieci elektronicznych jest ich stosunkowo niski
koszt, co w polaczeniu z dostepem do najnowszych osiagniec technologii
komputerowej daje unikalna mozliwosc podniesienia stopnia cywilizacji
naukowo-technicznej w kraju. Jestesmy zdania, ze na srodowisku
dziennikarskim w Polsce spoczywa ogromna odpowiedzialnosc za popularyzacje
sieci komputerowych oraz za otwarte wskazywanie na bariery, ktore ich
rozwoj utrudniaja.
Daniela Baszkiewicz, Nowy Jork, Columbia University
Ewa Bozejewicz, Uniwersytet Jagiellonski
Andrzej K. Brandt, Uniwersytet Warszawski
Adam Dawidziuk, Politechnika Warszawska
Artur Drobiecki, Politechnika Warszawska
Tomasz Z. Grodner, New Jersey , St. Peter's College
Kazimierz Kowalski, Carson, California State University Dominiquez Hills
Jacek Marczynski, Waszyngton, George Mason University
Rafal Maszkowski, Goteborg, Chalmers Tekniska Hogskola
Krzysztof Marek Matyskiel - Politechnika Warszawska
Krzysztof i Marian Mlynarscy, Warszawa
Tomasz Motylewski, Uniwersytet Jagiellonski
Marek Osinski, Albuquerque (Nowy Meksyk, USA), University of New Mexico
Jacek Rafal Radzikowski - Politechnika Warszawska
Waclaw Sierek, Uniwersytet Jagiellonski
Lottie Sowinski, Schaumburg, Illinois, MOTOROLA - LMP
Pawel Szymczak, Uniwersytet Warszawski
Jacek Walicki, Hewlett Packard, Colorado
Mariusz Wolek, Uniwersytet Jagiellonski
_______________________________________________________________________
Z cyklu: Kacik Kulinarny
Jurek Krzystek
Zblizaja sie nieodwolalnie Swieta. Skoro nikt z Czytelnikow nie przyslal
nam czegos naprawde swiatecznego w dziedzinie kulinariow, propozycja dla
amatorow kuchni azjatyckich.
TOME YUM GOONG
==============
Opuszczajacy Tajlandie ma jeszcze w ustach charakterystyczny smak tej
zupy nazywanej na uzytek anglofonskich turystow "sweet and sour soup".
Nie ma ona nic wspolnego z popularnym w kuchni chinskiej sosem o tej
samej nazwie, natomiast jest absolutnie *podstawowym* daniem kuchni
tajskiej.
Surowce sa latwo dostepne w Ameryce, przypuszczam, ze w Europie Zach.
rowniez. Jak w Polsce - nie wiem.
Robi sie to tak:
Przygotowac (na 4 osoby):
- 1 l rosolu z drobiu, moze byc z kupionych kostek;
- kilka lodyzek trawy cytrynowej, zmiazdzonej tasakiem albo podobnym
narzedziem, aby ulatwic przenikanie plynu ("lemon grass" - bardzo
popularna w kuchni tajskiej przyprawa);
- kilka listkow dzikiej zielonej cytryny ("wild lime");
- kilka lodyzek swojskiego szczypiorku pokrojonego na kawalki;
- kilka surowych ostrych papryczek ("czuszek") pokrojonych na kawalki;
- troche lisci ziolka nazywanego tutaj cilantro albo wloska pietruszka
(podobno jest to polski lubczyk, ale nie recze);
- sok z jednej wycisnietej zielonej cytrynki ("lime");
- 2 lyzki stolowe pasty z prazonych czerwonych papryczek (chili peppers);
- 2 lyzki stolowe tajskiego sosu rybnego;
- puszke (1 funt) "slomianych grzybow" ("straw mushrooms");
- 1 funt krewetek, obranych i oporzadzonych z zachowaniem ogonkow wedlug
przepisu J.K_uka z nr. 61 "Spojrzen". Dobrze jest je "zmotylkowac",
czyli przekroic wzdluz brzucha od nieobecnej glowy prawie do ogona -
szybciej sie ugotuja, a i efekt estetyczny nie do pogardzenia.
Zagotowac rosol, wrzucic trawe cytrynowa i liscie cytryny, pogotowac 10
minut na malo intensywnym ogniu pod pokrywka. Wyciagnac i wyrzucic
liscie i lodygi.
Zwiekszyc ogien, wrzucic paste z papryczek do gotujacej sie zupy.
Lepiej wczesniej dokladnie rozprowadzic w mniejszej ilosci bulionu, bo
pasta jest dosc tlusta i tylko niechetnie rozpuszcza sie w wodzie.
Wrzucic grzyby odcedzone wczesniej z plynu, w ktorym znajduja sie w
puszce. Zaczekac, az calosc znowu zacznie wrzec.
Wrzucic krewetki i dodac sos rybny. Gotowac dalsze 5 minut (okolo).
I tyle. Gotowe do podawania.
W miedzyczasie przygotowac w talerzach badz raczej czarkach, w
ktorych bedziemy podawac zupe: troche soku z zielonej cytrynki,
pokrojony szczypiorek, cilantro, pokrojona papryczke, lisc cytryny.
Zalac wrzaca zupa. Podawac z duza iloscia osobno ugotowanego - powinno
byc: na parze - ryzu (ale nie wrzucac ryzu do zupy!).
Uwagi:
Przepis wyjatkowo odporny na bledy. Smak zupy zdeterminowany jest
obecnoscia pasty - musi byc z *prazonych* czerwonych papryczek - oraz
trawy cytrynowej. Pasta zapewnia rowniez odpowiednia ostrosc - nie jest
to danie dla delikatnych podniebien. Mozna dozowac ilosc pasty w
zaleznosci od upodoban.
Zasadniczym skladnikiem sa tez krewetki, ktorych smak i zapach
wyjatkowo dobrze wspolgra ze wspomniana pasta i trawa.
Ostatnim krytycznym elementem jest sok z zielonych cytrynek, dodajacy
element "sour" do "sweet".
Grzyby sa typowym wypelniaczem i pewnie mozna je zastapic czym innym.
Sos rybny dostarcza glownie soli i pewnie moze byc przez nia zastapiony
- choc Tajowie by wybrzydzali, jako ze to ich narodowa przyprawa.
Liscie cytryny mozna opuscic, jesli sa trudno dostepne.
Wreszcie ostre papryczki - wylacznie dla amatorow mocnych wrazen.
I bez nich zupa bedzie ostra, w zaleznosci od ilosci uzytej pasty.
Przy jedzeniu mozna pomarzyc o pieknej, bialej plazy z koralowym
piaskiem, palmach, blekitnym morzu itp. I wszystko to w srodku zimy
(dla zachety - temperatura nad Morzem Andamanskim w koncu grudnia ok.
+ 28-33 stopni C; sprawdzone wielokrotnie osobiscie, lacznie z zupa).
No, chyba ze sie zalicza do grupy obywateli, ktorzy mnie kiedys
zaczepili w tamtym rejonie swiata: "Panie, nie wiesz pan czasem, gdzie
by tu mozna zjesc jakiegos uczciwego schaboszczaka?"
Jurek Krzystek
_______________________________________________________________________
[Informacje o wierszu "Mariam":
Jest to fragment Koranu, suraty XIX.
------
Tlum. z arabskiego na francuski: Andre Chouraqui. Nieudolne tlum. z
francuskiego na polski: Jurek Karczmarczuk.
Jesli ktos dysponuje uczciwym polskim tlumaczeniem literackim, bede
bardzo zobowiazany. J.K_uk]
_______________________________________________________________________
Redakcja "Spojrzen": spojrz@k-vector.chem.washington.edu
Adresy redaktorow: krzystek@k-vector.chem.washington.edu (Jurek Krzystek)
zbigniew@engin.umich.edu (Zbigniew J. Pasek)
karczma@univ-caen.fr (Jurek Karczmarczuk)
bielewcz@uwpg02.uwinnipeg.ca (Mirek Bielewicz)
Copyright (C) by Jurek Karczmarczuk 1993. Copyright dotyczy wylacznie
tekstow oryginalnych i jest z przyjemnoscia udzielane pod warunkiem
zacytowania zrodla i uzyskania zgody autora danego tekstu.
Poglady autorow tekstow niekoniecznie sa zbiezne z pogladami redakcji.
Numery archiwalne dostepne przez anonymous FTP i gopher, adres:
(128.32.162.54), directory:
/pub/polish/publications/Spojrzenia.
____________________________koniec numeru 93___________________________